ทำอย่างไรจึงจะทำให้ชาวพุทธไทยสมัยใหม่มีความเข้าใจในพระพุทธศาสนาได้ถูกต้อง

ปุจฉา: ทำอย่างไรจึงจะทำให้ชาวพุทธไทยสมัยใหม่มีความเข้าใจในพระพุทธศาสนาได้ถูกต้อง ไม่เข้าใจว่าพระพุทธศาสนาทำให้ประเทศไทยไม่เจริญเท่าฝรั่ง พระพุทธศาสนาทำให้เพ้อฝันเพราะสอนให้มักน้อยสันโดษ?

วิสัจฉนา: เรามีคำประโยคหนึ่งว่า "คนต้องนำ สัตว์ต้องต้อน" อันเป็นการแสดงปกติของคนกับสัตว์ซึ่งแตกต่างกัน เราต้องการให้สัตว์เดินไปทางใด ก็ต้องต้อนให้เดินไป แต่คนทำอย่างนั้นไม่ได้ คนต้องอาศัยการนำ โดยเฉพาะอย่างยิ่งนำด้วยการปฏิบัติ แม้ในหมู่สัตว์ก็มีลักษณะอย่างนั้นคือว่าสัตว์จะต้องเดินไปตามจ่าฝูงหัวหน้าตลอดไป

ปัญหาเรื่องผู้นำทางศีลธรรมจึงเป็นปัจจัยสำคัญมาก ในการที่จะนำสังคมไปสู่ทิศทางที่สังคมต้องการ ข้อนี้ทางพระพุทธศาสนาได้แสดงไว้ว่า "เมื่อโคว่ายน้ำข้ามฟากไปอยู่ หากโคจ่าฝูงว่ายไปตรงโคทั้งฝูงก็ว่ายไปตรงด้วย หากจ่าฝูงว่ายไปคดโคทั้งฝูงก็ว่ายไปคดตาม"

ในสังคมของคนก็เหมือนกัน คนใดได้รับสมมติให้เป็นใหญ่เป็นหัวหน้าหมู่ หากคนนั้นประพฤติธรรม คนทั้งปวงก็พลอยประพฤติธรรมตาม หากว่าหัวหน้าไม่ประพฤติธรรมคนทั้งหลายก็ไม่ประพฤติธรรมตามไปด้วย

แต่สภาพสังคมในปัจจุบันเป็นอย่างไร? การไม่ยอมรับนับถือคุณค่าทางศีลธรรม ได้รับการปฏิบัติอย่างแพร่หลาย โดยเฉพาะในกลุ่มคนที่มีบทบาทอย่างสำคัญในการกำหนดวิถีชีวิตของเยาวชน แม้ว่าบางคนจะตระหนักถึงความจำเป็นทางด้านศีลธรรม

แต่ทำไปในลักษณะมือถือแก้วเหล้าปากพร่ำสอนเยาวชนให้เห็นโทษของการดื่มเหล้าและคนเหล่านั้นมีอยู่ไม่น้อยที่อยู่ในตำแหน่งใหญ่ๆที่ถือกันว่าเป็นผู้มีเกียรติ

คนสมัยใหม่ไม่ใช่เป็นคนเลวร้ายอะไร กลับเป็นคนดีที่มีเหตุผล เขาพร้อมที่จะรับฟังเหตุผลที่แสดงออกไปแล้ว ไม่ทำให้เขาเห็นว่าขัดแย้งกันกับการกระทำของผู้ที่เดินไปข้างหน้าเขา การคิดจะแก้ไขปัญหานี้จึงขึ้นอยู่กับการสร้างปัจจัยทางสังคมในลักษณะที่ให้คนสมัยใหม่ๆเห็นคุณค่าทางศีลธรรมจนสามารถปรับสภาพจิตให้เกิด "การยอมรับ นับถือ เชื่อฟัง และศรัทธา ที่จะทำตาม"

หากต้องการให้เกิดผลที่ตนต้องการก็ต้องเริ่มจากสถาบันครอบครัวซึ่งมีบบทบาทอย่างสำคัญที่สุดในการกำหนดทิศทางของเยาวชน

การจัดการศึกษาในเรื่องศาสนาที่เกี่ยวข้องกับชีวิตจริงของนักเรียน คือเรียนไปแล้วใช้ได้ทันทีเหมือนเรียนวิชาสุขศึกษา ว่าด้วยการอาบน้ำ ชำระฟัน กินอาหารสะอาด เป็นต้น ซึ่งเมื่อพูดไปแล้ว ผู้ฟังเกิดเห็นจริง เห็นความจำเป็นที่จะต้องทำเช่นนั้นการยกย่องคนทำความดีที่ถูกต้องตามหลักของศีลธรรม กฎหมายให้ปรากฏ เป็นต้น

เมื่อทำเช่นนี้แล้วความสนใจที่จะศึกษาธรรมปฏิบัติธรรมก็จะติดตามมา ความคับใจข้องใจในระบบคำสอนบางประการดังที่ยกตัวอย่างมานั้น เกิดขึ้นเพราะขาดการศึกษาโดยเหตุผลของศาสนา

เมื่อคนในสังคมได้รับการปรับทัศนคติทางศีลธรรมจากจุดต่างๆที่เกี่ยวข้องกับเขาไม่เป็นการยากที่จะทำความเข้าใจในหลักการและวิธีการของศาสนา อย่าลืมว่า พัฒนาการทางจิตย่อมมีความสำคัญกว่าพัฒนาทางด้านวัตถุ แต่หากจะทำให้เกิดขึ้นได้ทั้งสองฝ่ายย่อมเป็นการดียิ่งขึ้น

การที่ประเทศไทยเป็นประเทศกำลังพัฒนานั้นให้เข้าใจว่าไม่ใช่เพราะหลักธรรมในพระพุทธศาสนา แต่เพราะปัจจัยหลายอย่างที่ร้ายแรงที่สุด "คือการละเลยศีลธรรมในศาสนา อันออกผลมาเป็นการคอร์รัปชั่น อบายมุขในรูปแบบต่างๆ อาชญากรรม

ซึ่งแต่ละอย่างหากคนสนใจและปฏิบัติตามหลักธรรมในศาสนาแล้วจะไม่เกิดขึ้นเลย และประเทศไทยจะเจริญมากกว่าที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน ทั้งเป็นความเจริญอย่างมีสัดส่วนระหว่างวัตถุกับจิตใจ ไม่เป็นความเจริญแต่วัตถุแต่จิตใจต่ำซึ่งเป็นความเจริญแบบคนปัญญาอ่อน.